Στις 16 Απριλίου του 1513 ο εγκέλαδος έκανε μια ακόμα από τις συχνές επισκέψεις του στο Τζάντε. Ο σεισμός αυτός είχε καταστροφικά αποτελέσματα, εξαλείφοντας όλα τα κτίσματα στο Κάστρο, όπου ήταν η ψυχή του νησιού. Την ίδια στιγμή, η Ζάκυνθος για πολλά χρόνια αποτελούσε τον μόνιμο στόχο οθωμανικών και πειρατικών επιδρομών. Οπότε μπορείτε να φανταστείτε το αντίκτυπο του σεισμού στην άμυνα του νησιού που πάσχιζε με νύχια και με δόντια να αποφύγει μια επιδρομή σαν του 1478 όπου το νησί ερημώθηκε και καταστράφηκε παντελώς από τις Οθωμανικές δυνάμεις.
Ο φόβος και η δυστυχία είχαν κυριεύσει το Φιόρο του Λεβάντε. Ωστόσο μέσα σε αυτή την «Αποκάλυψη» συνέβη κάτι μοναδικό ως τότε σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι άστεγοι Τζαντιώτες προχώρησαν, σαν πρώτη κίνηση επούλωσης των πληγών, να στείλουν τους δώδεκα καλύτερους μαθητές του νησιού για να σπουδάσουν και να γίνουν οι πρώτοι μαθητές ενός νέου ελληνικού εθνικού σχολείου στην άλλοτε μαρμάρινη πρωτεύουσα του Αυγούστου, στην Ρώμη. Τα παιδιά αυτά, όπως μας γνωστοποιεί ο Ντ.Κονόμος , ήταν: α) Γεώργιος Ράλλης, β) Δημήτριος Κλαδάς, γ) Κωνσταντίνος Ραλλης, δ) Μαρκέτος Ξερομεριτης, Ε) Νικόλαος Σουλιανός, ζ) Κεκος ο υιός της χήρας, η) Πέτρος Βερούσης, θ) Νικόλαος Λουκάκης, ι) Γεώργιος Δραμιτίνος, κ) Αλέξανδρος Πολυλάς, λ) Λέων Καλλέργης, μ) Λαυρεντιάδης Κεφαλάς.
Πέντε χρόνια αργότερα η Ζάκυνθος απαριθμούσε 20.000 κατοίκους και είχε ξεκινήσει, παρά τις αντιδράσεις των προβλεπτών, η οικοδόμηση του Αιγιαλού. Η Ζάκυνθος είχε ξαναβρεί πλέον τα πατήματα της και όδευε προς τον δρόμο να γίνει η Φλωρεντία της Ανατολής.
Οι Ζακυνθινοί, λοιπόν, σε μια τέτοια φρικτή κατάσταση όπου δεν ήξεραν από τη να φυλαχτούν πρώτα, αποφάσισαν ότι το πρώτο μέλημα είναι να εξασφαλίσουν την σωστή εκπαίδευση των νέων γενεών και της καλλιέργεια της επτανησιακής ελληνικής κουλτούρας σαν εισιτήριο για την αιωνιότητα.
Και με μια μαγική κίνηση, ερχόμαστε απότομα στο σήμερα, όπου η Ζάκυνθος μέσα στη δίνη της πανδημίας δεν ξέρει πλέον τον εαυτό της και την ίδια στιγμή τον μισεί. Η διοίκηση έχει περιοριστεί σε μια δίκη της πραγματικότητα, διοικώντας κάποιο άλλο φανταστικό μέρος, μα αυτό δεν είναι Ζάκυνθος. Και για να έχει ενδιαφέρον φτιάχνει εχθρούς που μοιάζουν με αυτούς του Δον Κιχώτη. Ψάχνει χορηγούς για να κάνει μια εκδήλωση για την ίδια τη Ζάκυνθο και την ίδια στιγμή δεν απαντά σε προτάσεις Ζακυνθινών καλλιτεχνών για την διοργάνωση εκδηλώσεων. Οι επιχειρήσεις έχουν αφοσιωθεί σε μια όψη του τουρισμού που είναι τόσο ευάλωτη στις δυσκολίες όπως τώρα. Με αποτέλεσμα να κοιτάνε με το κιάλι προς τον Ατλαντικό αν άνοιξαν οι πύλες του Μπάκινχαμ. Σε αντίθεση με τους Ζακυνθινούς σε εκείνη τη καταστροφή, εμείς δεν είμαστε μόνο αβοήθητοι αλλά είμαστε και ανοργάνωτοι. Μα το πιο βασικό είναι ότι μας κάνανε να ξεχάσουμε τι θα απογίνουν οι νέες γενιές. Μας συνεπήρε το εθνικό πλάνο και γίναμε μια περιφέρεια της Αθήνας. Έτσι, τα αθηναϊκά πρότυπα ζωής, που η καθημερινότητα και η προσωπικότητα, περιορίζονται στο κύπελλο του καφέ, στην σακούλα του ντελίβερι και το βραδινό ποτήρι του ποτού έχουν κυριαρχήσει στην νεανική Ζακυνθινή κοινωνία. Αφαιρώντας μέρα με τη μέρα την τοπική τους ταυτότητα, θρησκευτική αντίληψη αλλά και κουλτούρα, γιατί ίσως φαίνεται επικίνδυνη και κάπως περίεργα ξενική.
Δεν σκέφτομαι κανένα άλλο παρά εκείνες τις ψυχές που έχουν περάσει από τούτο εδώ τον τόπο και παρά τις αδιανόητα δύσκολες συνθήκες έλαμψαν στον τομέα τους και αποτέλεσαν βάσεις για να πατήσουν οι νεότεροι. Οι ψυχές αυτές βλέπουν δυστυχισμένες, από την μια την νεολαία γεμάτη άγνοια για την ταυτότητα της και από την άλλη μια πολιτεία που κλείνεται μέσα στο πνευματικό κέντρο, αγνοώντας τι γίνεται έξω και όσους πνευματικούς ανθρώπους έχουν απομείνει να μην πιάνουν από το χέρι την νεολαία αλλά αποστασιοποιημένοι να δίνουν διαλεκτικές μάχες μεταξύ τους.
Εν κατακλείδι, δεν μου αρέσουν καταθλιπτικοί επίλογοι αλλά το επτανησιακό άστρο της αυγουλάς σιγοσβήνει. Κάποιοι μοναχοί καβαλάρηδες, όπως οι εκδότες και συντάκτες του “Κόντε Σπουργίτη” και μερικοί ερασιτέχνες ιστορικοί, σηκώνουν το βάρος να φέρουν τη νεολαία κοντά στην ένδοξη ιστορία της. Η σπουδαιότητα του έργου τους υπονομεύεται, όμως, από την πλήρη αδιαφορία των υπολοίπων θεσμών όπως το σχολείο, η διοίκηση ακόμη και η οικογένεια. Είναι ανάγκη, λοιπόν, η Ζάκυνθος, και τα Επτάνησα γενικότερα ,να σύρουν να βρουν τα παιδιά τους και να τους θυμίσει ότι είναι διάδοχοι του τόπου που γέννησε τον Σολωμό, τον Κάλβο, τον Διονύσιο Ρώμα, τον Παύλο Καρρέρ και τόσους χιλιάδες άλλους. Είναι ανάγκη η Ζάκυνθος, να καθησυχάσει τις ψυχές που γυρίζουν στεναχωρημένες και ξεχασμένες σε αλώνια και ακρογιαλιές ότι το άστρο τση αυγουλάς δεν γλυκοσβήνει μα θα γλυκό φέγγει για καιρό ακόμα.