Η Ζάκυνθος, ή το «Τζάντε», ή το Φιόρο του Λεβάντε (= Άνθος της Ανατολής) κατά τους Βενετσιάνους, είναι ένα από τα νησιά των Επτανήσων. Είναι το ενδέκατο σε έκταση νησί στην Ελλάδα, καθώς και το τρίτο σε έκταση (μετά την Κεφαλονιά και την Κέρκυρα) και δεύτερο σε πληθυσμό νησί στα Επτάνησα. Η έκτασή της είναι 406 τ. χλμ και ο πληθυσμός ανέρχεται στους 40.758 κατοίκους (απογραφή 2011). Από την Πελοπόννησο απέχει 9,5 ναυτ. μίλια (από την Κυλλήνη του Νομού Ηλείας) και 8,5 ναυτ. μίλια από το πλησιέστερο βόρεια σε αυτή νησί, την Κεφαλονιά. Οι κάτοικοί της καλούνται Ζακύνθιοι, ή Ζακυνθινοί. «Υρία», ένα από τα αρχαία ονόματα του νησιού της Ζακύνθου.
Το σχήμα της Ζακύνθου είναι ακανόνιστο τριγωνικό με το μεν βορειότερο άκρο του νησιού να καταλήγει στο ακρωτήριο Σκινάρι, ενώ στο νότιο-νοτιοανατολικό να σχηματίζεται ο κόλπος του Λαγανά μεταξύ των δύο ακρωτηρίων, Μαραθιά δυτικά και Γέρακας, ή Γεράκι, ανατολικό. Μέσα στον κόλπο του Λαγανά υπάρχουν τρία νησιά, το Μαραθωνήσι, ο Άγιος Σώστης και το Πελούζο, ενώ 37 ναυτικά μίλια νότια του Λαγανά βρίσκονται οι νήσοι Στροφάδες.
Ο κόλπος του Λαγανά, με τη μαγευτική παραλία του, έχει ανακηρυχθεί από το 1999 Εθνικό Πάρκο καθώς είναι τόπος ωοτοκίας της υπό εξαφάνιση χελώνας καρέττα-καρέττα. Οι δυτικές ακτές έχουν μήκος περίπου 34 χιλιόμετρα είναι βραχώδεις και απότομες σχηματίζοντας πολλές σπηλιές και κολπίσκους. Αντίθετα, οι ανατολικές ακτές που βλέπουν προς την Πελοπόννησο και έχουν μήκος 37 χιλιόμετρα είναι αμμώδεις με όμορφες παραλίες.
Η Ζάκυνθος, την οποία ο Όμηρος αναφέρει σαν «Υλήεσσα» δηλαδή δασώδη, πήρε το όνομά της από τον πρώτο εποικιστή της τον Ζάκυνθο γιο του Βασιλιά της Φρυγίας Δάρδανου. Στην συνέχεια την κατέκτησε ο Αρκείσιος, απόγονος του βασιλιά της Κεφαλονιάς Κέφαλου, πατέρας του Λαέρτη, και παππούς του Οδυσσέα. Έτσι περιήλθε η Ζάκυνθος στο Βασίλειο του Οδυσσέα ο οποίος σύμφωνα με το Ομηρικό έπος Οδύσσεια συμμετείχε με δώδεκα πλοία στον Τρωικό πόλεμο. Μετά την επιστροφή του όμως και τον φόνο των μνηστήρων από τους οποίους είκοσι ήταν από την Ζάκυνθο, οι Ζακυνθινοί επαναστάτησαν και απέσπασαν το νησί τους από το Βασίλειο του Οδυσσέα. Η Ζάκυνθος ακολουθώντας το πνεύμα που επικρατούσε στις πόλεις – κράτη του αρχαίου Ελληνικού χώρου κυβερνήθηκαν με το πολίτευμα της Δημοκρατίας. Τον 7ο αιώνα π.Χ. οι Ζακυνθινοί ίδρυσαν την Σαγούντο στην Ιβηρική Χερσόνησο κοντά στην Βαρκελώνη που απείχε μόλις 1,3 χιλιόμετρα από την θάλασσα. Κατά τον Στέφανο Βυζάντιο Ζάκυνθος ή Ζακυνθία ήταν και άλλη μια πόλη στην βόρεια Αφρική (η Λιβύη των αρχαίων Ελλήνων), ίσως και αυτή μια άλλη αποικία των Ζακυνθινών.
Στους Περσικούς πολέμους η Ζάκυνθος έμεινε ουδέτερη. Όταν ξέσπασε ο Πρώτος Πελοποννησιακός Πόλεμος (459 π.Χ. – 446 π.Χ.) ο Αθηναίος στρατηγός Τολμίδης συμμάχησε με την Ζάκυνθο. Οι Λακεδαιμόνιοι έκαναν ανεπιτυχή επίθεση να καταλάβουν την Ζάκυνθο (430 π.Χ.), οι Ζακυνθινοί ανήκαν στους αυτόνομους συμμάχους των Αθηναίων και συμμετείχαν στην καταστροφική Εκστρατεία στη Σικελία. Όταν έληξε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος η Ζάκυνθος φαίνεται ότι έγινε υποτελής των Σπαρτιατών, ο Τιμόθεος ένας Αθηναίος στρατιωτικός μετέφερε στην επιστροφή του από την Κέρκυρα εξόριστους Ζακυνθινούς (374 π.Χ.) και έκτισε μαζί τους ένα οχυρωμένο φρούριο. Οι εξόριστοι φαίνεται ήταν Ζακυνθινοί που αντιτάχθηκαν στους ηγεμόνες τους όταν έστειλαν για βοήθεια 25 πλοία στους Σπαρτιάτες. Η συμμαχία με την Ζάκυνθο ήταν πολύ σημαντική για τους Αθηναίους αφού το νησί τους παρείχε την λιθανθρακόπισσα, ήταν πολύτιμη για να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα στις Αθηναικές τριήρεις που ήταν κατασκευασμένες από ξύλο πεύκου. Η εξαγωγή της λιθανθρακόπισσας γινόταν από την Λίμνη Κερίου χρησιμοποιώντας καλάμια με φύλλα μυρτιάς στην άκρη, μεταφερόταν στην παραλία κάτω από τα ύφαλα ή σε αποθήκες στον Πειραιά που βρισκόταν ο Αθηναϊκός στόλος.
ν 3ο αιώνα π.Χ. που η Ζάκυνθος ανήκε στην Αιτωλική Συμπολιτεία την κατέλαβε ο Φίλιππος Ε΄ της Μακεδονίας. Ο Ρωμαίος Πραίτορας κατέλαβε προσωρινά την πόλη της Ζακύνθου εκτός από την Ακρόπολη (211 π.Χ.) αλλά ο Φίλιππος Ε΄ λίγο αργότερα την ανακατέλαβε. Η Ζάκυνθος κατακτήθηκε οριστικά από την Ρώμη με τον στρατηγό Μάρκο Φούλβιους Νομπίλιορ (191 π.Χ.). Στους Μιθριδατικούς πολέμους δέχτηκε επίθεση από τον στρατηγό του Μιθριδάτη Αρχέλαο αλλά αποκρούστηκε. Οι Ρωμαίοι της παραχώρησαν σχετική αυτονομία, σύμφωνα με την τοπική παράδοση ο χριστιανισμός διαδόθηκε στο νησί από την Μαρία Μαγδαληνή το 34 μ.Χ. όταν το πλοίο που την μετέφερε στην Ρώμη σταμάτησε για λίγο στην Ζάκυνθο. Στη διάρκεια των πρώτων βυζαντινών χρόνων το νησί λεηλατείται από πειρατές και Βάνδαλους. Τον Μεσαίωνα το νησί ανήκε μέχρι το 1185 στο Βυζαντινό Θέμα Κεφαλληνίας μαζί με τα υπόλοιπα Επτάνησα.
Η Ζάκυνθος παρέμεινε υπό Βενετική κυριαρχία για περισσότερους από τρεις αιώνες μέχρι την διάλυση της Δημοκρατίας (1479 – 1797). Αξιοσημείωτο γεγονός της περιόδου αυτής ήταν η λαϊκή εξέγερση (ή οποία είχε απλά χαρακτήρα απευθείας απέναντι σε αγγαρείες και πρωταγωνιστές όχι φτωχούς, αλλά πλούσιους εμπόρους) γνωστή με το όνομα Ρεμπελιό των Ποπολάρων. Η Ζάκυνθος είχε ενεργό συμμετοχή στην εθνική εξέγερση των Ορλωφικών κατά των Οθωμανών (1770-1775). Ζακυνθινό εκστρατευτικό σώμα καθοδηγούμενο από τους κόμητες Ιωάννη Μακρή και Δημήτριο Μοτσενίγο πολέμησε στην Πελοπόννησο, ενώ δίκτυο κατασκόπων παρείχε πληροφορίες στους Ρώσους αναφορικά με τις κινήσεις του Οθωμανικού στόλου.
Με την Συνθήκη του Κάμπο Φόρμιο ακολουθεί την διετία (1797-1799) η Γαλλοκρατία των Επτανήσων στην οποία κυβέρνησαν Γάλλοι δημοκρατικοί. Με την Συνθήκη Ρωσοτουρκικής Συμμαχίας (1799) στην συνέχεια οι Ρώσοι σε συμμαχία τους Τούρκους κατέλαβαν προσωρινά το νησί μέχρι όπου συστάθηκε με την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης η Επτάνησος Πολιτεία (1800). Στην Επτανήσιο Πολιτεία μετείχε η Ζάκυνθος με τα άλλα νησιά του Ιονίου απαρτίζοντας το πρώτο αυτόνομο Ελληνικό κρατίδιο υπό την σκιώδη επικυριαρχία του Σουλτάνου, με ουσιαστικό κυβερνήτη τον Ζακυνθινό κόμη Γεώργιο Μοτσενίγο, γόνο επιφανούς οικογένειας του νησιού και διπλωμάτη στην υπηρεσία της Ρωσίας. Οι Γάλλοι Αυτοκρατορικοί επανήλθαν με τον Ναπολέων Α΄ (1807) αλλά σε δυο χρόνια η Μεγάλη Βρετανία ανακατέλαβε τα Επτάνησα, τον Σεπτέμβριο του 1809 η Βρετανική σημαία τοποθετήθηκε πάνω από το κάστρο της Ζακύνθου, ακολούθησε η υποταγή της Κεφαλλονιάς και της Ιθάκης και η εγκατάσταση Βρετανού κυβερνήτη.
Τα Επτάνησα έγιναν με τη «Συνθήκη των Παρισίων» τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου (5 Νοεμβρίου 1815) σαν Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων και η έδρα του Ύπατου Αρμοστή Ιονίων Νήσων.Στην ουσία ήταν την περίοδο (1815 – 1864) η Ζάκυνθος μαζί με τα υπόλοιπα Επτάνησα ήταν τμήμα της Βρετανικής αποικιοκρατίας. Το όνειρο των Ζακυνθινών να ενωθούν με την Ελλάδα πραγματοποιήθηκε ύστερα από σκληρούς αγώνες και συνολικά 680 χρόνια ξένης κατοχής. Η Δεύτερη Εθνική Συνέλευση στην Αθήνα εξέλεξε βασιλιά των Ελλήνων τον πρίγκιπα Γουλιέλμο της Δανίας που στέφθηκε νέος βασιλιάς ως Γεώργιος Α΄ της Ελλάδας. Η Μεγάλη Βρετανία μετά την απόφαση αυτή έδωσε δώρο στην Ελλάδα τα Επτάνησα επειδή η αδελφή του νέου Έλληνα βασιλιά Αλεξάνδρα της Δανίας είχε παντρευτεί τον πρίγκιπα Εδουάρδο της Ουαλίας, διάδοχο του Αγγλικού θρόνου. Η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Ελλάδα και η Ρωσία υπέγραψαν τη «Συνθήκη του Λονδίνου» (29 Μαρτίου 1864) που κατοχύρωσε τα Επτάνησα ως Ελληνική επαρχία. Ο Λόρδος Ύπατος Αρμοστής των Ιονίων Νήσων κήρυξε επίσημα την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα (21 Μαΐου 1864).