«Για την ηδονή, την οδύνη μας […] ακοής αφύπνιση…»*
Σημειώσεις για την γραφή και την ποίηση του Διονύση Φλεμοτόμου
Του Παναγιώτη Κούτση
Ο Διονύσης Φλεμοτόμος (γενν. 1956) , ζακυνθινός ιστοριοδίφης, όπως είναι σε όλους γνωστό, από τους πιο αξιόλογους αυτής της εποχής του νησιού κατά την γνώμη μας, έχει καταξιωθεί με ευρύτερη αποδοχή και αναγνώριση, για αυτό άλλωστε έχουν συμβάλει θα λέγαμε, οι δημοσιεύσεις του σε λογοτεχνικά περιοδικά στην Ζάκυνθο και την Κέρκυρα, η έκδοση ποιητικών του συλλογών, οι μελέτες που βρίσκονται συγκεντρωμένες σε συλλογικούς τόμους και πρακτικά συνεδρίων, ενώ εκτός από τις άλλες του, κυριολεκτικά πολύμορφες δραστηριότητες, παλιότερα σαν παραγωγός στο τοπικό ραδιόφωνο και την τηλεόραση ή επιφυλλιδογράφος σε διάφορες εφημερίδες της Ζακύνθου, με τις οποίες συνεργάζονταν, είναι ένα πραγματικά πολυτάλαντο άτομο, που ασχολείται με ιδιαίτερη μάλιστα επιτυχία, με την ποίηση, σαν λογοτέχνης και διανοούμενος. Αξίζει να μας απασχολήσει, μιας και αποτελεί χωρίς καμμιά αμφιβολία μια προσωπικότητα της Ζακύνθου και του Ιόνιου χώρου γενικότερα, στην οποία διακρίνουμε την έννοια της συνέχειας.
Μιλώντας, τον Ιανουάριο του 2016 σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στην Κατερίνα Δεμέτη, περιγράφει την πρώιμη, από μικρό παιδί, όπως διατυπώνουμε από τον ίδιο στο παρακάτω απόσπασμα, σχέση του με αυτό το είδος λόγου και το πως αφιερώθηκε με την ίδια ακριβώς αγάπη και λατρεία, για την οποία θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε δίχως δισταγμό ότι δέθηκε, μαζί με όλη την υπόλοιπη σημαντική προσφορά του. «Πιστεύω (λέει) ότι η ποίηση γεννιέται ή όχι μέσα σου. Όσο και να (…) φανεί παράξενο το πρώτο μου ποίημα γράφτηκε στην πρώτη Δημοτικού. Θυμάμαι πως στην πρώτη έκθεση αντί να γράψω σε πεζό λόγο έγραψα με στίχους. Ευτυχώς που η δασκάλα μου δεν το πήρε στραβά. Πάντα σα μαθητής είχα και με δασκάλους και με καθηγητές μια μεγάλη αντίρρηση. Αυτοί λέγανε στο μάθημα των Ελληνικών πως υπάρχουν δύο είδη λόγου: ο πεζός, που είναι και εύκολος και ο ποιητικός, που είναι δυσκολότερος. Εγώ πάντα σαν το άκουγα απορούσα και έλεγα πως το σωστό είναι ακριβώς το αντίθετο. Πάντα μου άρεσε ο μεστός λόγος και πολλές φορές δε σου κρύβω ότι δυσκολευόμουν να γράψω ακόμα και γράμμα, μια και με την πρώτη γραμμή τα είχα πει όλα και μετά σκεφτόμουν πώς να γεμίσω τη σελίδα».
Ο ζακυνθινός ποιητής και ιερέας π. Παναγιώτης Καποδίστριας, δημοσιεύοντας στο ηλεκτρονικό περιοδικό που διατηρεί, ανέκδοτη δουλειά του Φλεμοτόμου, σημειώνει αρκετά εύστοχα για την ποίηση του: «Ο λόγος του σε αγγίζει, όπως περίπου το οινόπνευμα στην πληγή. Τσούζει και ιάται ταυτόχρονα (…) Ο στίχος του, για να παραχθεί, έχει προηγουμένως βιωθεί. Δεν είναι σκεύασμα γραφείου ή απλής νόησης…» για να καταλήξει ολόσωστα στο τέλος, ότι ο συλλογικός μας ύπνος, ηθελημένος ή αθέλητος… Αποτελεί τη σύγχρονη και άκρως επίφοβη κοινωνική μας νόσο, σε διάσταση πλέον πανδημίας.
Ο όντως Ποιητής ανθίσταται όσο δύναται, όσο μπορεί ν’ αναπνέει. Η Ποίηση είναι άλλωστε, αυτή καθεαυτή, η αντιασφυξιογόνα μάσκα του!
Γιατί όμως «ακοής αφύπνιση»;
Ο Φλεμοτόμος ανήκει στην σφαίρα της ποίησης του ιδιωτικού οράματος, ο λόγος του αποτελεί μια αδιάψευστη μαρτυρία για αυτό, είναι μεστός, αλλά πάντα ουσιαστικός, όπως και το σύνολο της γραφής του, αυτό συμβαίνει επειδή οι αποφάνσεις του δεν είναι προσχηματικές ή ψεύτικες, είναι η αλήθεια που δεν μπορούμε να δούμε κατάματα ή πιο σωστά την κρύβει η θλιβερή μιζέρια, το διαπλεκόμενο στραβό κλίμα, αυτή που δεν θέλουμε να ακούμε αλλά παράξενα ανεχόμαστε. Γι’ αυτό κατά την άποψη μας πρέπει να αντιμετωπίζεται η ποίηση και η γραφή του ολιστικά, δηλαδή σαν ένα αδιαίρετο σύνολο. Ο συλλογισμός του, αδυνατεί να συμβιβαστεί με την παρακμή γιατί ο ίδιος δεν είναι παρακμιακός, αυτό το πράγμα γίνεται ευκρινέστερο αφού δεν νομιμοποιεί προσωπικά αυτήν την κατάσταση, αντιλαμβάνεται έξυπνα όσα συμβαίνουν ευχάριστα ή οδυνηρά, κυρίως ωστόσο θα σταθεί στα τελευταία, μιας και στις μέρες μας πλειοψηφούν επικίνδυνα, αντιλαμβάνεται την πεζότητα του καιρού, ίσως και να απογοητεύεται, να απαισιοδοξεί, ναι είναι όπως είπαμε βαθιά απαισιόδοξος αλλά όχι παθητικά αδρανής, δεν παύει να αποδεικνύει και να αναλύει την πραγματικότητα. Φτάνει να θέλει και να σκέφτεται κανείς προσεκτικά τι διαβάζει. Να μπορεί να κατανοεί. Οι μύθοι άλλωστε μιας τοπικής κοινωνίας δεν ταξινομούνται σαν προβλήματα με σειρά προτεραιότητας για να τα παραβλέπουμε, υπάρχουν για να κρίνονται και να διαλύονται εκ των έσω.
Μεταφέρουμε εδώ και την άποψη του ποιητή για τα ποιήματα του, σε προσωπική μας συνομιλία: «Όσο τα έχω στο συρτάρι μου αρέσουν. Όταν βγαίνουν σε βιβλίο, δεν θέλω να τα βλέπω» στο μελάνι και το χαρτί της εμπορικής έκδοσης, σταματά να υπάρχει ο εμπειρικός κόσμος, δεν βιώνονται πια όπως πρώτα, «σκοτώνονται» όταν γίνονται μέρος της ρουτίνας όπου μια ανάγνωση τους μπορεί να αρέσει, μπορεί και όχι…
Όσο για τον λόγο του μετά την πανδημία και την τακτική του εγκλεισμού (του εγκλωβισμού ουσιαστικά και πιο σωστά) για την ακρίβεια, μέσα στον χώρο μας, όταν αντιμετωπίζουμε μεγάλη κρίση και κοινωνική αναταραχή με απρόβλεπτες έως τώρα συνέπειες, ζώντας με άλλους όρους και προεκτάσεις σε μια μίνι επανάληψη τις δεκαετίες του 1920 και 1930. Ο Διονύσης σαν γνώστης, μας θυμίζει ότι η επανάληψη της ιστορίας έχει την δέουσα δυνατότητα να δίνει χρήσιμα μαθήματα μέσα πάντα από το δικό μας παρόν. Γι’ αυτό έχει δικαίωμα να αναφέρει πως δεν υπάρχει διάλογος σήμερα, αλλά χάσμα, από τον αδόκητο πλουραλισμό που επιφέρει η κατάθεση εναλλάξ αντιτιθέμενων και αντικρουόμενων απόψεων. Ο Άγγλος δημοσιογράφος Πολ Μέισον άλλωστε έχει πει ότι η επικινδυνότητα του σύγχρονου φασισμού είναι ότι έχει πιο βαθιές ρίζες μέσα στην κοινωνία…
Να λοιπόν γιατί η γραφή και η ποίηση του Φλεμοτόμου είναι όντως ακοής αφύπνιση. Είναι η οδύνη που οδηγεί στην ανάγκη για θεραπεία. Ανάλογη της πάθησης και του ασθενή. Αρκεί βέβαια να έχουμε διάθεση να την δεχτούμε..
Ζάκυνθος 24/9/2021
Σημειώσεις
- Τα δυο ποιήματα που έχουμε δανειστεί για τον τίτλο του άρθρου μας, μπορεί να τα βρει κάθε ενδιαφερόμενος στο ηλεκτρονικό περιοδικό: Στον Ίσκιο του ήσκιου, Ανέκδοτα ποιήματα από το “μαύρο κουτί” του Διονύση Φλεμοτόμου, Δευτέρα 13 Οκτωβρίου 2008. http://www.iskiosiskiou.com (ανάκτηση 22.9.2021).
Παρακάτω τα παρουσιάζουμε αυτούσια:
ΣΥΝΩΜΟΣΙΑ
Την είδαν ανομβρία
μα ήταν απόλυτη άνοιξη
για την ηδονή
την οδύνη μας
και την αιώνια προπάντων
γέννησή μας.
Στην Giostra της Sulmona [ σ.σ. Το ποίημα αυτό με τίτλο “Μεσαιωνική αναπαράσταση” έχει δημοσιευθεί στο περιοδικό “Νέα Ευθύνη”, τεύχος 38-39, Ιούλιος – Δεκέμβριος 2017, σ.σ. 338. – 339.]
Ήταν τα τύμπανα πρώτα
αν όχι της ακοής αφύπνιση σίγουρα
των άλλων τεσσάρων του κορμιού εισόδων
πρωινό επισκεπτήριο.
Μετά κάτι λυμένα μαλλιά
οι πόθοι μιας ανικανοποίητης σάλπιγγας
τα στημένα σώματα
και του ιδρώτα το κάλεσμα
να κάνει τις σημαίες να σκιρτούν
σε κυματισμούς επιθυμίας.
Απ’ τους αιώνες του κοιτούσε ο Οβίδιος
δίχως να νοιάζεται την αγωνία της μετάφρασης
ούτε και δίνοντας στις κόρες των ματιών σημασία
όταν διεκδικούσαν με την ιπποτική τους περιέργεια
δύο στήθη γυμνά
που έδιναν αιτίες για ακύρωση.
Ίσως γι’ αυτό
σαν οδηγήθηκε ο νικητής
κατά το λόφο της Μαρίας του Μνήματος
ξεπέζεψε απαρατήρητος
και με το λεωφορείο των κρατούμενων
έφτασε νύχτα στο υπερυψωμένο ερημητήριο
να καταθέσει το έπαθλο.
- Διονύσης Φλεμοτόμος: Χρειαζόμαστε τη συνέχεια του πολιτισμού μας…, συνέντευξη στην Κατερίνα Δεμέτη, Εφημερίδα Ημέρα Ζακύνθου, 14.1.2016 , https://www.imerazante.gr (ανάκτηση 22.9.2021)