ΕΝ ΑΡΧΗΝ ΗΝ, Ο ΛΟΓΟΣ
(ΔΗΜΟΣΙΑ-ΓΡΑΦΩ = ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΩ)
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Από την αρχή της οικονομικής κρίσης που,-διογκώθηκε από το 1988 και συγκεκριμενοποιήθηκε το 2000 με την είσοδο στο ευρώ-,εντέχνως συντηρούμενη καρκινοβατούσε για δεκαετίες στην Ελλάδα,άρχισε να ξεκαθαρίζει και η εικόνα της συμπεριφοράς, των υποτιθέμενα ανεξάρτητων και αδέσμευτων μ.μ.ε της χώρας.
Με την ανάπτυξη τις ιδιωτικής πρωτοβουλίας, και την απελευθέρωση και παραχώρηση προς χρήση ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών συχνοτήτων, οδήγησε σταδιακά αυτή την «ελευθερία του λόγου» να διολισθήσει, προς μια κατάσταση «ελευθεριάζουσα» από πλευράς γραμματικής και συντακτικής ορθότητας του εκπεμπόμενου δημοσιογραφικού λόγου, με όλες τις επακόλουθες συνέπειες στον έντονο επηρεασμό και στην διαμόρφωση της πνευματικής, αισθητικής και εκφραστικής ποιότητας ,όσων εκ των ακροατών – δεκτών της δεν είχαν κατάλληλη παιδευτική σκευή. ΄Ομολογουμένως σπανίως ,αλλά ακριβώς επειδή ο εκπεμπόμενος λόγος είναι δημόσιος ,πρέπει να είναι πάντα άψογος και από πάσης απόψεως
Αυτό βέβαια βοηθούντος του υπάρχοντος «δημοκρατικού» καθεστώτος και της θεσμοθετημένης «ελευθερίας του λόγου».
Έτσι παρακολουθώντας μέσω της πληθώρας των μ.μ.ε. τις γενικότερες εξελίξεις της χώρας μας, διαπιστώνουμε την εκούσια μεθοδευμένη απόκρυψη ή συγκάλυψη από πλευράς τους ,της απουσίας ευθύτητας, ειλικρίνειας και ουσίας στους λόγους και τα έργα των κοινοβουλευτικών μας εκπροσώπων και την κυριαρχία μιας κενής πολιτικολογίας, δημαγωγικού τύπου ,με σκοπό τη χειραγώγηση των πολιτών.
Σε όλο αυτό το θέατρο του παραλόγου και της δημιουργίας εικονικών πραγματικοτήτων, πρωταγωνιστικό ρόλο παίζουν τα συστηματικά μ.μ.ε., το καθένα από τη σκοπιά του και για την εξυπηρέτηση των δικών του επιδιώξεων και την ανταπόδοση παλαιοτέρων οφειλομένων υποχρεώσεων ή δεσμεύσεων.
Ο νέοαβδηριτισμός που κυριάρχησε για μία δεκαετία περίπου στην χώρα, η οποία βίωσε έναν καινοφανή, κενολόγο, έξω από κάθε οικονομολογική προοπτική και άστοχο επενδυτικά και παραγωγικά νεοπλουτισμό, που ως απεδείχθη, «στοχευμένα» εξυπηρετούσε απόλυτα και, δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για όσα θα ερχόντουσαν, οικονομικά πρώτα και πολιτικά ως συνέχεια, να μας βρούν μερικά χρόνια μετά.
Φυσικά ο κόσμος, που δεν πείθεται έτσι εύκολα, λόγο μνήμης και εμπειριών ,λίγο αργότερα βέβαια , κατάλαβε το πανηγυράκι που είχε στηθεί σε συνεργασία πολιτικών και μ.μ.ε. και άρχισε να εγκαταλείπει τα καθιερωμένα ενημερωτικά κέντρα, έντυπα και ηλεκτρονικά,και έστρεψε περισσότερο την προσοχή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και φυσικά στην ενημέρωση μέσω διαδικτύου.
Από την Σκύλλα στην Χάρυβδη δηλαδή.Διότι με τις εξελίξεις της ηλεκτρονικής και την θεαματική εξέλιξη της πληροφορικής τα ίδια μ.μ.ε. ,είχαν επεκτείνει το πεδίο δράσης τους και στο διαδίκτυο, δημιουργώντας νέα ή αποκτώντας έλεγχο στα ήδη υπάρχοντα ηλεκτρονικά ενημερωτικά δίκτυα.
Το μονοπώλειο ήρθε να «χαλάσει» το internet.Ηλεκτρονική εφαρμογή επικοινωνίας,που ξεκίνησε ως στρατιωτικό απαραβίαστο μέσον και στην συνέχεια παραχωρήθηκε,για λόγους που εξυπηρετούσαν τους σκοπούς αυτών που έκριναν ότι έπρεπε να το προωθήσουν, ως παγκόσμιο μέσον κοινωνικής δικτύωσης.
Το παγκόσμιο αυτό μέσο κοινωνικής διασύνδεσης έδωσε βήμα έκφρασης απόψεων, και δυνατότητα δημόσιου λόγο και διαλόγου στην αποκαλούμενη «κοινή γνώμη»,που υφίστατο μέχρι εκείνη τη στιγμή την «ολιγαρχική» νοοτροπία των μ.μ.ε.. Όμως και αυτό θα ήταν πολύ όμορφο για να είναι απολύτως αληθινό.
Άρχισαν να ακούγονται διαφορετικές απόψεις και να εκφράζεται μια ποικιλία αντιθέτων θέσεως,που υποχρέωναν τα συστημικά μ.μ.ε. να χρησιμοποιήσουν νέες πιο εξελιγμένες μεθόδους πειθούς, προς την «ηλεκτρονική» αλλά και την λοιπή τους «πελατεία», ώστε να κρατούν σε ικανοποιητικά επίπεδα το μέγεθος επιρροής τους σε αυτήν, αλλά και τον ευρύτερο κοινωνικό έλεγχο και την υφέρπουσα ασκούμενη χειραγώγηση μέσω αυτών,στο σύνολό τους.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Εδώ και πάρα πολλά χρόνια ,σχεδόν από την εποχή της εξάπλωσής τους στην δημόσια σφαίρα,τα μ.μ.ε.,λόγω της φύσης τους,αποτελούν καταλυτικό παράγοντα στην διαμόρφωση του τρόπου αντίληψης,κατανόησης,ερμηνείας,αφομοίωσης και ατομικής προβολής γεγονότων και καταστάσεων, στον κοινωνικό μικρόκοσμο αλλά και τον μακρόκοσμο καθενός από εμάς.
Αυτή η δύναμη και η σημασία , της φορμαρισμένης κυκλοφορίας των ειδήσεων και γεγονότων,που παρουσιάζονται με μία συγκροτημένη μορφή και ιεραρχημένη προτεραιότητα,κατά την κρίση και διαχείρηση του διακινητή τους,δεν διέφυγε της προσοχής ούτε της εκμετάλλευσης των κατόχων και νομέων της εξουσίας.
Διότι κατανόησε εγκαίρως τις δυνατότητες που της παρείχοντο για τον έλεγχο και την διαμόρφωση της κοινής γνώμης,τόσο τοπικώς όσο και παγκοσμίως,ανάλογα με την σοβαρότητα και την αξιοπιστία που είχε περιβληθεί το μέσω που δημοσιοποιούσε την είδηση.
Έτσι από τα πρώτα-πρώτα δειλά βήματα της έκφρασης δημόσιου λόγου εκ μέρους και της κοινής γνώμης, γραπτού στην αρχή,η κυρίαρχη εξουσία φρόντισε να έχει τον έλεγχο των υπαρχόντων μ.μ.ε., είτε μέσω κατοχής,είτε μέσω ουσιαστικών επιρροών,είτε μέσω χρημοτοδοτήσεων,είτε μέσω διαπλοκής,είτε δια πλαγίων ή υπογείων μεθόδων.
Εκείνο που φρόντισε όμως επιμελώς η κάθε εξουσία, ήταν και είναι η απόκρυψη του βάθους και του μεγέθους των σχέσεων που είχαν αναπτυχθεί μεταξύ του φορέα εξουσία και του Μ.Μ.Ε.
Από το γεγονός αυτό γίνεται αντιληπτό πως και η πολυπλοκότητα στις αμοιβαίες συγκαλύψεις των σχέσεων, έκαμαν την πιθανότητα αντίληψης των πιθανών αποπειρών εντεταλμένης χειραγώγησης της κοινής γνώμης, από τους διάφορους δημοσιογραφικούς φορείς,σχεδόν αόρατους . Ακόμα και ο υψηλός δείκτης ευφυΐας δεν σου εξασφάλιζε την ικανότητα διαπίστωσης αφενός του «στησίματος του παιχνιδιού» και αφετέρου των αιτίων και των σκοπιμοτήτων που κρύβονταν πίσω από αυτό.
Εάν κάποιος, με επίμονη προσπάθεια, κατορθώσει να βρει τον «μίτο της Αριάδνης» και ξεμπλέκοντας το κουβάρι των σχέσεων της διαπλοκής, κατορθώσει να συνθέσει το πάζλ των όποιων σχεδίων, φτάσει να κατανοήσει τους λόγους και τις επιδιώξεις τους και επιχειρήσει να τα κοινοποιήσει ,θα έχει να αντιμετωπίσει, πέραν του κλασσικού πια αποστομωτικού χαρακτηρισμού του «συνωμοσιολόγου», από τους ίδιους τους εγκεφάλους των σχεδιασμών, και την έντονη δυσπιστία του επικοινωνιακού του κύκλου λόγω της άγνοιας του μεγέθους της διαπλοκής αλλά και της φυσικής αδυναμίας κατανόησης,λόγω του πιθανού παραλόγου αυτών καθ’ αυτών των επιδιωκομένων.
Πάντοτε όμως και παντού υπάρχει μία «αχίλλειος πτέρνα», που σε συνδυασμό με την ιστορική γνώση,την μεθοδική μελέτη και παρακολούθηση των σχετικών γεγονότων και,τέλος με την τυχαία ή εσκεμμένη διαρροή κάποιων τυχαίων στοιχείων, βοηθά στην προσέγγιση, την επισκόπηση στην σύνθεση και την απόκτηση πλήρους εικόνας,για θέματα,ζητήματα,γεγονότα και καταστάσεις ακατανόητες ή και παράλογες, για την κοινή ανθρώπινη λογική, σε μια πιο εκτεταμένη μερίδα της κοινής γνώμης.
Η ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Στην Αρχαία Αθήνα του Σόλωνα του Κλεισθένη του Σωκράτη και του Πλάτωνα υπήρχε το «Τις αγορεύειν βούλεται» στην Εκκλησία του Δήμου. Αργότερα, μετά την απόλυτη επιβολή και επικράτηση του Χριστιανισμού, διαπιστώνουμε διαβάζοντας το Ευαγγέλιο του Ιωάννη ότι ξεκινά την αφήγησή του με την φράση «Εν αρχήν ην ο Λόγος και ο Λόγος ην προς τον Θεόν και ο Θεός ην ο Λόγος». Άρα περί «Λόγου» ό λόγος και πρέπει να τον προσεγγίσουμε μετά Λόγου γνώσεως.
Μιλώντας περί «λόγου»,πρωταρχικώς εννοούμε το κυρίαρχο επικοινωνιακό μέσω, μεταξύ των έλλογων ανθρωπίνων όντων. Αυτή η εγγενής αντίληψη της ύπαρξης της «Ανώτερης Δύναμης»,και η ανάγκη ψυχολογικής στήριξης,μέσω αναφοράς σε αυτή, κάποιες ιδιαίτερες στιγμές αδυναμίας και όχι μόνον, από τους ανθρώπους ,στην πορεία της εξέλιξής του είδους, γέννησε τις διάφορες θρησκείες καθώς και όλα τα συναφή και παρελκόμενα γύρω από αυτές.
Παράλληλα τους ώθησε στην αναζήτηση νέων τρόπων έκφρασης στην προσέγγιση αυτού που αντιλαμβάνονταν ως Θεό.
Αυτό αργότερα ώθησε και, λόγω άλλων σκοπιμοτήτων που δημιουργήθηκαν στην ιστορική πορεία της ανθρωπότητας, στην συγκρότηση των διαφόρων δογμάτων.
Η ωφέλεια που προέκυψε από αυτό όμως ήταν σημαντική. Πολλαπλασίασε αφενός και εργαλειοποίησε αφετέρου κάποιους άλλους ειδικούς τρόπους επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Αυτό απλώθηκε ταχύτατα σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Ο «Λόγος» σήμερα συσχετίζεται με το λογικό. Δηλαδή ,το έργο σε οποιαδήποτε μορφή, της ήρεμης, δίκαιης, βαθειάς, αγαπητικής και σφαιρικής σκέψης. Επικράτησε ανέκαθεν θεωρητικά, η αντίληψη πως ήταν κομμάτι αυτού που αποκαλούμε «Ανώτερη Δύναμη» και, είναι ταυτισμένο στην διάνοιά μας με την Υπέρτατη Ενέργεια, όπως κι’ αν αυτή, ατομικώς ή συλλογικώς, την προσωποποιούμε ιδεαλιστικά.
Κατά την αρχαιοελληνική του έννοια σημαίνει ο νόμος λειτουργείας του σύμπαντος.
Μη λησμονούμε την «Θεογονία» του Ησιόδου που αναφέρεται στην «κλοπή» του «ιερού πυρός» του Διός, από τον Προμηθέα και την παράδοσή του στους ανθρώπους, γεγονός που συνδέει ευθέως την πνευματική εξέλιξη του προγόνου μας με τον «Πατέρα των θεών» και σήμανε την ανατολή του ανθρώπινου πολιτισμού.
Επίσης σύμφωνα με την σημείωση του πρώτου από τα 47 βιβλία, της αποκαλούμενης «Αγίας Γραφής», υπό τον τίτλο «Γέννεσις» ,το οποίο μας αποκαλύπτει ότι ο «άνθρωπος» υφίσταται ως οντότητα «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση» του Ίδιου του Δημιουργού του.
Για το λόγο αυτό ονομάστηκε και «άνθρωπος»,μια και σε αντίθεση με τα υπόλοιπα έμβια όντα αρθρώνει λόγο και παράγει λογικό έργο.
Οι άνθρωποι κάποια στιγμή, όταν προχώρησε η κοινωνική τους οργάνωση και μεγιστοποιήθηκαν,προαγομένης της κοινωνικής εξέλιξης, αυτές οι δραστηριότητες βρέθηκαν στην αδήρητη ανάγκη να δημιουργήσουν μία μέθοδο που να τους επιτρέπει να ελέγχουν ορθότερα και ταχύτερα και αποτελεσματικότερα αυτές τις δραστηριότητες.
Και εγένετο η γραφή.
Αυτό μην νομισθεί πως ήταν κάτι που πραγματοποιήθηκε ως δια μαγείας.
Η διαδικασία της δημιουργίας των συμβόλων, δηλαδή του αλφαβήτου, που θα υπηρετούσαν άρτια την δυνατότητα ακριβούς αποτύπωσης μιας ομιλούμενης γλώσσας διήρκεσε δεκάδες χιλιάδες χρόνια,ίσως και περισσότερο, κι’ είχε αφετηρία πιθανότατα προκατακλυσμιαία. Το σημειώνω δε αυτό στηριζόμενος στην επιγραφή του λιμναίου οικισμού του Δισπηλίου της Καστοριάς και στα σύμβολά της που παραπέμπουν σε κάποια μορφή γραφής,που χρονολογείτε από τους σχετικούς επιστήμονες περί το 7.500-8.000 π.Χ..
Σύμφωνα με το σύνολο σχεδόν των επιστημονικών μελετών το κορυφαίο γλωσσικό γαλείο παγκοσμίως είναι το, αποτελούμενο στην κλασσική του μορφή, από 27 σύμβολα-γράμματα, Ελληνικό Αλφάβητο.
Πάνω σε αυτό έχουν βασισθεί και οικοδομηθεί και τα αλφαβητικά εργαλεία σχεδόν όλων των άλλων γλωσσών του πλανήτη. Εξαιρούνται,από τις σύγχρονες ομιλούμενες και γραφόμενες γλώσσες, βάσει πληθυσμιακής έκτασης και πολιτισμικού βάθους ή δομημένης ιστορικής παράδοσης, το Κινεζικό,το Ινδικό,το Αραβικό και το Ισραηλιτικό,χωρίς να αποκλείεται η πιθανότητα λεκτικών ή και πολύ σπανίων,αμεληταίας εκτάσεως,γλωσσικών δανείων ή αντιδανείων.Βέβαια εδώ ειδικά,λόγω και των σωζομένων από την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου αλλά και των διαρκώς ανακαλυπτομένων ιστορικών στοιχείων, πρέπει να κρατήσουμε και αρκετές επιφυλάξεις, διότι αγγίζουμε τα ευαίσθητα όσο και περίπλοκα διερευνητικά όρια της ετυμολογικής προέλευσης των λέξεων κάθε γλώσσας, που είναι πολύ σημαντικός τομέας αναζήτησης της επιστήμης της γλωσσολογίας.
Σήμερα,στην σύγχρονη εκφορά της γλώσσας μας, παρ’ ότι προφέρονται, δεν αναγραφονται στο διδασκόμενο Ελληνικό αλφάβητο τρία γράμματα. Το δίγαμμα,το στίγμα και το κόππα. Έτσι το σημερινό Ελληνικό αλφάβητο αριθμεί 24 γράμματα,έχοντας αντικαταστησει την συμβολική αναφορά των γραμμάτων που κρύφτηκαν, με διφθόγγους ή με σύνθεση άλλων γραμμάτων.Αυτό αποτελεί μία παραδοξότητα βέβαια.Διότι συναντάμε σύγχρονες γλώσσες, ευρείας χρήσης παγκοσμίως, όπως η Αγγλική, με πολύ περιορισμένο λεξιλογικό πλούτο,συγκριτικά με την Ελληνική, αλλά αλφαβητάριo με 27 γράμματα.
Για του λόγου το αληθές,αναφέρουμε την έρευνα που διεξήγαγε η καθηγήτρια του πανεπιστημίου Ίρβινγκ της Καλιφόρνιας των Η.Π.Α. Μαριάννα ΜακΝτόναλντ και συγκεντρώθηκε σε ένα CD1.
Εκείνο που προκαλεί θαυμασμό για την Ελληνική γλώσσα είναι η ευθεία αντιστοιχία της λέξης με αυτό που περιγράφει. Δηλαδή η σχέση σημαίνοντος με το σημαινόμενό του. Σε αντίθεση με τις άλλες γλώσσες, που όσες λέξεις δεν αποτελούν δάνεια από την Ελληνική,ή από άλλη γλώσσα ,με απώτερη και πάλι καταγωγή από την ελληνική,απλά αποτελούν μια κοινή αποδοχή να αποκαλούν το συγκεκριμένο «πράγμα» με μια τυχαία συγκεκριμένη έκφραση πχ. Τα αυτιά =ιαρς τα μάτια =αϊς την μύτη =νόουζ κ.ο.κ
Η Ελληνική λοιπόν διαθέτει ισορροπία και αμφιμονοσήμαντη σχέση λέξεων και αντικειμένων που δεν υπάρχει σε καμία άλλη γλώσσα στον κόσμο μας.
Χάριν λοιπόν της γραφής αποκτήσαμε και διατηρούμε την δυνατότητα να ερχόμαστε σε επαφή με κείμενα που γράφτηκαν πολλές χιλιάδες χρόνια πριν από εμάς στην γλώσσα μας.
Γλώσσα η οποία μπορεί μεν να προσαρμόστηκε εκφραστικά στις επικοινωνιακές ανάγκες των εποχών και σε όλα όσα υπέστησαν οι Έλληνες,χωρίς όμως να ελαττωθεί ούτε κατά το ελάχιστο σε πλούτο και βάθος ,όπως μαρτυρεί και η νεώτερη, νεώτατη και σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία σε όλες της τις εκφράσεις. Απέραντος πλούτος.
Μιά γλώσσα με ικανότητα λεξηπλαστική, που υποχρέωσε τους σύγχρονους επιστήμονες παραγωγής λογισμικού Η/Υ να την υιοθετήσουν, ως την αποτελεσμα-τικότερη γλώσσα προγραμματισμού, διότι με την μαθηματική συμμετρική και ισοροπημένη της δομή αποτρέπει τα όποια λειτουργικά προβλήματα και το σημαντικότερο δεν δημιουργεί υπολογιστικά αδιέξοδα επειδή είναι συνθετικά άπειρη.
Ταξιδεύοντας,όχι ίσως με τον τρόπο που έπρεπε, την αρχαία Ελληνική γραμματεία,κυρίως στα μαθητικά μας χρόνια, ήρθαμε σε επαφή,μεταξύ των άλλων κειμένων, με τον Αρριανό και τον Θουκιδίδη.
Ο πρώτος στο έργο του «Κύρου ανάβασις» περιγράφει με ακρίβεια και γλαφυρότητα, ως «δημοσιογράφος» ανταποκριτής – χρονικογράφος, τις περιπέτειες των Ελλήνων μισθοφόρων, που πολέμισαν μαζί με τον φιλόδοξο Κύρο ,γιό του βασιλειά των Περσών Δαρείου, κατά του αδελφού του Αρταξέρξη, διεκδικόντας το θρόνο του πατέρα τους,καθώς και την συναισθηματική τους ανάγκη για την επιστροφή στην Πατρίδα,μιας και δεν ικανοποιήθηκαν μη πολεμόντας για τα υψηλά ιδανικά που χαρακτήριζαν κυρίως τους Έλληνες της τότε εποχής.
Η ετέρα αναφορά μας,ο θεωρούμενος και ως ο αξιοπιστότερος ιστορικός μέχρι και τις μέρες μας ο Θουκιδίδης.
Εξορισμένος ο ίδιος στη Σκαπτή Υλη της Θράκης,απομακρισμένος από την εστία της αδελφοκτόνας αλληλοσφαγής, μεταξύ Αθηναίων κατά Σπαρτιατών και των συμμάχων των δύο πλευρών, που όνομάστηκε «Πελοποννησιακός Πόλεμος» (431-404 π.Χ.),έχει πλήρως κατανοήσει το μέγεθος του κακού και την καταστροφή που προκαλεί κάθε παρόμοια διαμάχη.
Επιθυμόντας να αποτρέψει παρόμοιες μελλοντικές καταστάσεις μεταξύ των ομοεθνών του, άρχισε να μαζεύει μεθοδικά ,ως έμπειρος -δημοσιογράφος ,ρεπόρτερ, ερευνητής- και με απόλυτη αντικειμενικότητα, όλα τα στοιχεία, τα επιμέρους γεγονότα και τις περιγραφές, από τις συγκρούσεις και τις πάσης φύσεως πολιτικές και στρατιωτικές ενέργειες, του πρώτου καταγεγραμμένου Ελληνικού εμφυλίου πολέμου.
Η ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου γραμμένη από τον Θουκιδίδη αποτελεί την παγκοίνως αποδεκτή, πλέον ρεαλιστικά αντικειμενικότερη ιστορική καταγραφή.
Παράλληλα αποτελεί ισως την πρώτη ολοκληρωμένη ερευνητική αποτύπωση που αβίαστα μπορεί να χαρακτηριστεί μεθοδολογικά ως άρτια δημοσιογραφική, μιας και έκανε χρήση πολλών πηγών με διάφορες προελεύσεις και βαθμό αξιοπιστίας, τις οποίες διασταύρωσε πολλαπλώς, όπως προκύπτει από την αντικειμενικότητα του αποτελέσματος, πριν καταλήξει να παραδώσει στην ανθρωπότητα την πλέον ακριβοδίκαιη ιστορική καταγραφή.
Στο πλαίσιο της αφήγησης του ιστορικού γεγονότος που καταγράφει, παραθέτει με ακρίβεια το ΤΙ έγινε ,ΠΟΥ διαδραματίστηκε, ΠΟΤΕ πραγματοποιήθηκε χρονολογικά, ΠΩΣ ξεκίνησε και εξελίχθηκε,ΓΙΑΤΙ συνέβη ως γεγονός.Φυσικά επειδή αναφέρεται σε ένα ιστορικό γεγονός δεν παραλείπεται η αναφορά των αιτίων των αφορμών αλλά και των ολέθριων αποτελεσμάτων που προκλήθηκαν και όχι μόνον για τους αντιμαχόμενους.
Το ζητούμενό μας βέβαια ,αγαπητέ αναγνώστη,δεν είναι η αναφορά στην γέννηση και την εξέλιξη της Εθνικής μας γλώσσας.Σημασία έχει η χρήση της ως αποτελεσματικού εργαλείου, στο διάβα των αιώνων της ιστορικής μας πορείας,στην καταγραφή των γεγονότων με την σαφήνεια και την απαραίτητη καθαρότητα λόγου, ώστε όσα έγινε κατορθωτό να διασωθούν από τις αλλεπάλληλες καταστροφές που έπληξαν βίαια αρκετές φορές το Ελληνικό Έθνος, να φτάσουν και να γίνουν κατανοητά από εμάς σήμερα.
Για να γίνει δυνατή η αποφυγή της απεραντολογίας, και ευστοχότερη αλλά και πιο διαυγής η ανάπτυξη του θέματος που επιδιώκουμε να προσεγγίσουμε, καθώς και πιο συγκεκριμένη η αναφορά σε αυτό που μας απασχολεί, ας ξεκινήσουμε την ιστορική μας ψηλάφηση από το πλησιέστερο και πλέον κοντινό σε εμας ιστορικό παρελθόν.
Τα γεγονότα που αποτελούν την κριτική μας αφετηρία υπερκαλύπτουν το κρίσιμο χρονικό όριο των πενήντα χρόνων, που θεωρείται ως απαγορευτικό,για την αντικειμενική ιστορική εξέταση ή επιδραστική βαρύτητα των πιο «πρόσφατων» πολιτικών και εν γένει κοινωνικών συμβάντων, που εν πολλοίς έχουν διαμορφώσει τις σημερινές τρέχουσες πραγματικότητες.
Μετά την κατάρρευση της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967,ύστερα από επτά και πλέον χρόνια, τον Ιούλιο του 1974, ο τύπος της Ελλάδας και συνάμα το δημοσιογραφικό λειτούργημα-επάγγελμα,,αρχισε να έχει μια αλματώδη αύξηση της επιρροής του στην κοινή γνώμη, μέχρι του βαθμού, κυριολεκτικώς, της διαμόρφωσής της.
Αυτή υπήρξε μια οριζόντια και κάθετη διαπίστωση,λόγω της αύξησης του αναγνωστικού κοινού των κυκλοφορούντων εντύπων,εφημερίδων ή περιοδικών ή και νεοεκδιδόμενων βιβλίων, σε όλα τα μορφωτικά επίπεδα της κοινωνικής διαστρωμάτωσης.
Ταυτόχρονα βέβαια πληθύνθηκαν και η ασχολούμενοι με την δημοσιογραφία.Αυτό πλούτησε ιδιαίτερα στελεχιακά το επάγγελμα,υποχρέωσε σε επεκτάσεις υποδομών και εξοπλισμού αλλά,ως απεδείχθη στην εξέλιξη, άμβλυνε την λειτουργηματική του ποιότητα.
Στο σημείο αυτό επιβάλλεται να επιχειρήσουμε μια μικρή ανάκληση στη μνήμη μας της κοινωνικής εικόνας της εποχής που προηγήθηκε της δικτατορίας , για να προσεγγίσουμε τα πολιτικοκοινωνικά δεδομένα, πριν την εγκαθίδρυση του καθεστώτος,κατά το διάστημα επικράτησής του,αλλά και μετά από αυτό,χωρίς την παραμικρή διάθεση να προσδώσουμε έστω και υπαινικτικώς, την οποιασδήποτε, πολιτικής απόχρωσης, οπτική προσέγγιση.
Ας δούμε λοιπόν , κατά το δυνατόν αντικειμενικά, τι συνθήκες βίωσαν και τι προκλήσεις αντιμετώπισαν, οι πρώτοι επαγγελματίες του κλάδου στα χρόνια της «αθωότητας»,αν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι υπήρξε ποτέ τέτοια περίοδος του δημοσιογραφικού λειτουργήματος,που ξεκίνησε ως «καμαρούλα μια σταλιά» και έφτασε στην εποχή μας να είναι πολυόροφος πύργος εξοπλισμένος με την τελευταία λέξη της επικοινωνιακής τεχνολογίας.
Αυτή η αμφιβολία είναι θεμιτή και λογική, διότι ο σωστός δημοσιογραφών που σέβεται τον αναγνώστη ,του παρουσιάζει όλη την εικόνα του γεγονότος που του δημοσιοποιεί χωρίς ωραιοποιήσεις, αποκρύψεις ή προσαρμογές, μη υπακούοντας σε προσωπικές του εκτιμήσεις ή κελεύσματα συμφερόντων.
Όμως η διαρκής επαφή και τριβή του δημοσιογράφου μόνο με τα ιδιαίτερα συμβάντα της κοινωνικής ζωής, που τις περισσότερες φορές εγγίζουν ακραίες συμπεριφορές ή καταστάσεις, καθώς και η εξ ανάγκης διαρκής τριβή του δημοσιογράφου με την εξουσία και τους ανθρώπους που την εκπροσωπούν,στο πλαίσιο της αλίευσης της είδησης, μάλλον δεν επέτρεψαν ποτέ στον «ευαγή» κλάδο να διέλθει μία τέτοια περίοδο.
Η περίπτωση της άνωθεν εντολής, ο βαθμός συμμόρφωσης ή μη, για τον τρόπο παρουσίασης της όποιας είδησης, αποτελεί ένα ξεχωριστώ κεφάλαιο που δεν διδάσκεται,αλλά απαιτεί πείρα επαγγελματική,ευστροφία πνευματική,ικανότητα συντακτική αλλά το βασικότερο και αναγκαιότερο όλων αυτών την ύπαρξη σεβασμού προς τον αναγνώστη και το λειτούργημα που επιτελεί ο δημοσιογράφος.
Βέβαια απαράβατος κανόνα είναι ότι, πριν ανακοινώσεις την οποιαδήποτε πληροφορία πρέπει να την έχεις επιβεβαιώσει τουλάχιστον από δύο αξιόπιστες πηγές.
Αλλά αυτά θα τα εξετάσουμε πάρα κάτω.
Μετά την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και των συγκατηγορουμένων του Νίκου Καλούμενου, Δημήτρη Μπάτση, Ηλία Αργυριάδη και Τάκη Λαζαρίδη,τα ξημερώματα της Κυριακής της 30ης Μαρτίου του 1952.,,έληξε και τυπικά ο τελευταίος ξενοκίνητος,μετά την περίοδο της επανάστασης του 1821, εμφύλιος πόλεμος, που ξέσπασε στην Ελλάδα, ελάχιστες εβδομάδες μετά την τακτική αποχώρηση των Γερμανών την 12η Οκτωβρίου 1944.
Ξεκίνησε στις αρχές του Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου,για να υλοποιηθούν οι αποφάσεις της συμφωνίας της Γιάλτας του 1943.
Συμφωνία που εκχωρούσε τον γεωστρατηγικοπολιτικό έλεγχο της Πατρίδας μας στην Μεγάλη Βρετανία αρχικά,διότι λίγο πριν το τέλος του εμφυλίου πέρασε ολοκληρωτικά στη σφαίρα επιρροής των Η.Π.Α..Ιστορική παρέμεινε η φράση, της βασίλισσας τότε Φρειδερίκης,που απηύθυνε προς τον, επισκεπτόμενο την σπαρασσόμενη Ελλάδα της εποχής 1949, Αμερικανό στρατηγό Βαν Φλυτ, καθώς επιθεωρούσε το άγημα υποδοχής που του απέδιδε τιμή στο αεροδρόμιο, «Στρατηγέ ιδού ο στρατός σου».
Αυτή η απόφαση ήταν απολύτως κόντρα στην κυριαρχούσα τάση που επικρατούσε απ’ ακρου εις άκρο στην Πατρίδα μας και ευαγγελιζόταν την Εθνική ανεξαρτησία της χώρας μας και την «λαϊκή» κυριαρχία, ως θεμελιώδες στοιχείο του επικρατούντος πολιτεύματος διακυβέρνησής της.
Η αλλοίωση αυτή, του πολιτεύματος της χώρας,από βασιλευομένη δημοκρατία σε ουσιαστικά απόλυτη μοναρχία,με την παλατιανη καμαρίλα να επηρεάζει τον Βασιλέα και, αυτός με την σειρά του να επιβάλει, ως ανώτατος πολιτειακός άρχων , τις πολιτικές συμπεριφορές στους εκάστοτε πρωθυπουργούς των «κοινοβουλευτικά εκλεγομένων» κυβερνήσεων με φυσικό αποτέλεσμα την χάλκευση της κοινοβουλευτικής διακυβέρνησης της χώρας και την ουσιαστική μετατροπή της σε προτεκτοράτο.
Δηλαδή, η χώρα και ο λαός της ,που πέραν πάσης λογικής την εποχή εκείνη, ανέκοψαν την καταιγιστική πορεία του ναζισμού και έδωσαν σημαντικό χρόνο στις συμμαχικές δυνάμεις να συνταχθούν για να τον νικήσουν, κατέληξαν να αποτελούν ένα «οχληρό» τμήμα των «αντικειμένων» ενός επιτετραμένου,για θέματα της ανατολικής Μεσογείου,του Αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών.
Η κατάφορη αυτή νόθευση της λαϊκής βούλησης, γινόταν με την χειραγώγηση ,με τον πειθαναγκασμό ,ψυχολογικό ή βίαιο και μέσω της διαφθοράς των συνειδήσεων.
Στην προσπάθεια προσεταιρισμού και επιβολής χρησιμοποιήθηκαν πλήθος μεθόδων, ήπιων, σκληρών, ψυχολογικών αλλά και βίαιων.
Οι χρηματισμοί-εξαγορές ανήκουν στην πρώτη κατηγορία των ηπίων μεθόδων και αφορούσαν ειδικές περιπτώσεις που αποτελούσαν περισσότερο επαγγελματική συμφωνία.
Οι εκβιασμοί μέσω αποκλεισμών από αυτονόητες και φυσιολογικές κοινωνικές ελευθερίας όπως η εργασία ή η μόρφωση, ή η δυνατότητα άσκησης της όποιας επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Η σκληρή αστυνομοκρατία μέσω του αυστηρού ελέγχου της κοινωνικής ζωής και του περιορισμού της ελεύθερης έκφρασης και της φιλτραρισμένης κίνησης των ιδεών που είχαν σχέση με την αυτοδιάθεση και τις ιδεολογικές αναζητήσεις των υπηκόων.
Η τρομοκρατίας των πολιτικών διώξεων, όσων αντιδρούσαν στην σχεδιασμένη και σκόπιμη περιστολή της ατομικής αυτοδιάθεσης και συγκρούονταν ανοιχτά με την καθεστηκυία τάξη. Αυτή περιλάμβανε σκληρές φυλακίσεις με βασανισμούς,εξορίες και σε κάποιες περιπτώσεις εκτελέσεις των καθεστωτικών αντιπάλων.
Οι αιματοβαμμένες δηλώσεις μετανοίας που ήταν συνέπεια βαναύσων και επαναλαμβανόμενων σωματικών και ψυχολογικών βασανιστηρίων,που οδηγούσαν στα απώτατα όρια σωματικής αντοχής και σύγχυσης πνευματικής όσους τα υφίσταντο ,με συνέπεια να υπογράφουν για να τελειώνουν τα μαρτύριά τους.
Τα ψυχαναγκαστικά πιστοποιητικά πολιτικών φρονημάτων, που χρησιμοποιούντο κυρίως σε άμεσα ή συγγενικά μέλη οικογενειών αντικαθεστωτικών, με σκοπό την ατομική πίεση, αλλά και την μείωση του αυτοσεβασμού, τη δημιουργία δε του αισθήματος φόβου γύρω από την δυνατότητα διατήρησης των κεκτημένων ή των προσδοκώμενων.
Όλα όσα αναφέρονται πιο πάνω, είχαν ως συνέπεια την έκπτωση του ηθικού αναστήματος των κοινοβουλευτικών προσωπικοτήτων, την γενική απαξίωση του βουλευτικού αξιώματος και την μετατροπή των εκπροσώπων του λαού σε κομματικά φερέφωνα.
Όπως ήταν επόμενο, όλη αυτή η ζώσα τραγική κατάσταση δεν άφησε ανεπηρέαστη και την δημοσιογραφική συμπεριφορά.
Όπως ήταν φυσικό όλη αυτή η περιρρέουσα ατμόσφαιρα είχε διαμορφώσει τους «οδικούς χάρτες» των κωδίκων επικοινωνίας όχι μόνον κοινωνικά αλλά και ενημερωτικά.
Η προσοχή των δημοσίων διατυπώσεων των σκέψεων και η αυτολογοκρισία ήταν μια αυτοματοποιημένη συνήθεια .Από το πλαίσιο αυτό δεν μπορούσε να ξεφύγει κανείς,ούτε φυσικά οι δημοσιογράφοι της εποχής.
Η ζωή βέβαια συνεχιζόταν, οι εποχές εναλλάσσονταν και η καθημερινότητα τραβούσε το δρόμο της με όλες τις ανηφόρες και τις κατηφόρες της,διαμορφώνοντας την νέα μεταπολεμική και μετεμφυλιακή της πραγματικότητα.
Μέσα σ’ αυτήν την αδήριτη πραγματικότητα πριν την δικτατορία, πέραν των τοπικών και επαρχιακών εφημερίδων, που εξεδίδοντο στις πρωτεύουσες των γεωγραφικών τους διαμερισμάτων Μακεδονία,Θεσσαλία,Ηπειρο,Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο,Ιόνια Νησιά, Δωδεκάνησα και Κρήτη και άλλες μικρότερες, κυκλοφορούσαν νομίμως πανελληνίως και διανέμονταν σε όλες τις αστικές, ημιαστικές και επαρχιακές περιοχές της πατρίδας μας από το πρακτορείο τύπου «Η ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ»,«Η ΑΥΓΗ», «Η ΕΣΤΙΑ»,η «Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» «ΤΟ ΕΜΠΡΟΣ», «Η ΒΡΑΔΥΝΗ»,«Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ», «ΤΑ ΝΕΑ», «ΤΟ ΒΗΜΑ», «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», «Η ΑΘΗΝΑΪΚΗ», «Η ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ», «Η ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ». Αν μου διέφυγαν κάποια ή κάποιες δεν έγινε σκοπίμως.
Κάποιες απ’ αυτές σταμάτησαν την έκδοσή τους και καποιες συμπορεύτικαν με το καθεστώς. Κάποιες άλλες στάθηκαν απέναντι, αυστηρά κριτικά και με μία ανυπόκριτη αμφιβολία ως προς τα ελατήρια και την εντιμότητα των προθέσεων της «επαναστάσεως της 21ης Απριλίου».
Υπήρξαν βέβαια και κάποιες που τυπώνονταν κρυφά και μοιράζονταν χέρι με χέρι. Ήταν ο αντιστασιακός τύπος που μετά την μεταπολίτευση σταμάτησε την έκδοσή του, εκτός των εφημερίδων της αριστεράς που απετέλεσαν και τα επίσημα κομματικά ενημερωτικά τους όργανα.
Δεν πρόκειτε να αναφερθούμε αναλυτικά, σε καμία από τις προαναφερόμενες. Έτσι κι’ αλλιώς η ιστορία τους έχει γραφτεί.Μας ενδιαφέρει κυρίως η ποιοτική εξέλιξη του δημοσιογραφικού λειτουργήματος σε αυτές τις δεκαετίες που ακολούθησαν,μετά την μεταπολίτευση και μέχρι τις μέρες μας.
• Μετά τις εκλογές του 1961 που ‘εμειναν στην πολιτική ιστορία του τόπου ως «Εκλογές βίας και νοθείας» που κατά μία έκφραση «ψήφισαν και τα δέντρα».η κυβέρνηση που ανεδείχθη ,όπως ήταν και φυσιολογικό,δεν μακροημέρευσε. Ξαναέγιναν εκλογές το 1963, οι οποίες ανέδειξαν νικήτρια την «Ενωση Κέντρου» του Γεωργίου Παπανδρέου με 53%, η κατ’ άλλους 57%, γεγονός που φυσικά δεν ικανοποίησε το πανίσχυρο τότε παλάτι.
• Αυτό είχε σαν συνέπεια να υπάρχει μια συγκεχυμένη πολιτική κατάσταση,που κύρια αφετηρία είχε την ισχυρή επιθυμία για διατήρηση της απεριόριστης νομής και κατοχή της πολιτικής εξουσίας του τόπου, που πήγαζε από την «μη εφαρμογή στην πράξη» κάποιων ζωτικών άρθρων του Συντάγματος της χώρας,από τους κυριαρχούντες μηχανισμούς μεταξύ παλατιού και κοινοβουλευτικά εκλεγμένων εκπροσώπων του λαού.
• Το επίμαχο διάστημα που αποτέλεσε και την θρυαλίδα των γεγονότων ήταν η παραίτηση της νόμιμα εκλεγμένης με 57% κυβερνήσεως και η κήρυξη του περίφημου «ανενδότου αγώνα» υπό του Γεωργίου Παπανδρέου.Ακολούθησε το λεγόμενο διάστημα της «Αποστασίας» με αλλεπάλληλα ανεβοκατεβάσματα δοτών κυβερνητικών σχημάτων,για να καταλήξει σε υπηρεσιακή κυβέρνηση του Παναγιώτη. Κανελόπουλου που θα οδηγούσε τη χώρα σε νέες εκλογές τον Μάϊο του 1967.
• Εκλογές που βέβαια δεν έγιναν ποτέ,διότι τις πρόλαβε η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967.
• Για να γίνει καλύτερα κατανοητή η ημιχαώδης κατάσταση ,από πλευράς κυβερνητικής , παραθέτω τηλεγραφικώς το πλήθος των πολιτικών σχημάτων που κλήθηκαν να κυβερνήσουν την χώρα σε διάστημα μόλις έξη ετών:
• Κωνσταντίνου Καραμανλή 1961,
• Παναγιώτη Πιπινέλη 1963,
• Στυλιανού Μαυρομιχάλη 1963,
• Γεωργίου Παπανδρέου 1963,
• Ιωάννη Παρασκευόπουλου 1963,
• Γεωργίου Παπανδρέου 1964,
• Γεωργίου Αθανασιάδη-Νόβα 1965,
• Ηλία Τσιριμώκου 1965,
• Στέφανου Στεφανόπουλου 1965,
• Ιωάννη Παρασκευόπουλου 1966,
• Παναγιώτη Κανελλόπουλου 1967
Οι εφημερίδες, που με τις δημοσιεύσεις τους αντιστάθηκαν με συνέπεια απέναντι στο αυταρχικό καθεστώς των συνταγματαρχών, εξακόντισαν τα νούμερα της κυκλοφορίας τους και την επιρροή τους σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο σε δυσθεώρητα ύψη.
Δεν υπήρχε περίπτωση ,κυκλοφορόντας πρωινές ώρες στους δρόμους, να μην δεις την πλεοψηφία των διαβατών να έχει στα χέρια του τουλάχιστον ένα φύλλο εφημερίδας.
Όλη αυτή η πραγματικότητα μετάγγιζε, προς την μεριά των ταγών του τύπου,(ιδιοκτήτες,εκδότες,διευθυντές και πρωτοκλασσάτους δημοσιογράφους) αξιοπιστία,κοινή εμπιστοσύνη και ισχύ πολιτικής πειθούς,που τους ανέρρησε και τους στερέωσε στο βάθρο της αποκαλούμενης 4ης εξουσίας.
Αμέσως μετά την κατάρρευση της δικτατορίας εξεδόθη η εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ».Το φύλλο δημιουργήθηκε από συνεργασία κορυφαίων δημοσιογράφων της εποχής και αποτέλεσε και αποτελεί, ακόμα και τώρα που δεν υπάρχει πια, σημείο αναφοράς αξιοπιστίας ,για την τήρηση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας,του ήθους της εντιμότητας και του σεβασμου που αντιμετώπιζε το αναγνωστικό της κοινό. Συνέχισε να τα διατηρεί άκόμα κι’ όταν πέρασε στην ιδιοκτησία του Κίτσου Τεγόπουλου.
Όλη αυτή η αίσθηση απουσίας ή στέρησης ελευθερίας λόγου που έρρεε στην ατμόσφαιρα ,όλο το διάστημα της δικτατορίας,αμέσως μετά την πτώση του καθεστώτως προκάλεσε μία σχεδόν εκρηκτική αντιστροφή κλιματος ως προς την συμπεριφορά όλων προς όλους. Εξαφανίστηκε η αυτολογοκρισία, εξ εξαιτίας του φόβου της τιμωρίας και, οι σκέψεις, που φυλάγονταν επτά χρόνια στα κλειδωμένα ντουλάπια της μνήμης, ξεχύθηκαν με κάθε πρόσφορο τρόπο και χωρίς περιορισμούς στα κοινωνικά δίκτυα ενημέρωσης της εποχής,που τον πρώτο καιρό της μεταπολίτευσης ήταν ο πρωινός και απογευματινός τύπος.
Η αναγνώριση της συνεισφορας του τύπου που «αντιστάθηκε» ήταν πάνκοινη και του χάρισε μεταπολιτευτικά, αμεσότερη προσβασιμότητα στο κοινοβουλευτικό γίγνεσθαι της χώρας.
Διοχέτευσε προς το μέρος των ανθρώπων του τύπου σημαντική πολιτική ισχύ,ώστε να μπορούν να υποβάλλουν και να προωθούν σχέδια και προτάσεις μέσω των κυβερνήσεων αν ήταν ομόδοξοι ιδεολογικά, ή να τις αντιμάχονται ισχυρά και να δυσχεραίνουν το έργο τους εάν ήσαν σε αντίπαλα στρατόπεδα.
Φυσικά αυτό είχε να κάνει και με το εύρος της αναγνωστικής τους βάσης.
Την μεγαλύτερη πολιτική ισχύ είχε αποκτήσει ο εκδότης Λαμπράκης που εξέδιδε τα «ΝΕΑ» και το «ΒΗΜΑ».
Βέβαια κάπως έτσι εξελίχθηκε ως φυσιολογικός ο συμβατικός τρόπος λειτουργίας των φορέων της ειδησεογραφίας στις αστικές κοινοβουλευτικές δημοκρατίες.
Ταυτόχρονα τους προσέφερε οικονομική ευμάρια και έτσι μπόρεσαν,οι επαγγελατίες εφημεριδάδες της εποχής, να βελτιώσουν τα μέσα παραγωγής τους, να καλυτερέψουν την εμφάνιση του φύλλου τους -υιοθετόντας τρόπους παρουσίασης και προβολής από άλλες χώρες- να επεκτείνουν τους χώρους και τα είδη δραστηριοποίησής από πλευράς ύλης της εφημερίδας,αλλά να αρχίζουν να απλώνουν τις δραστηριότητές τους και στα αμεσότερα μέσα ενημέρωσης, όπως είχαν εξελιχθεί πλέον, το ραδιόφωνο πρώτα και λίγο μετά στην τηλεόραση.
Όμως όπως έλεγαν και οι αρχαίοι μας πρόγονοι «ΟΥΔΕΝ ΚΑΛΟΝ ΑΜΟΙΓΕΣ ΚΑΚΟΥ».
Οι εφημερίδες από μικρές νησίδες ενημέρωσεις, που στηρίζονταν στην προσωπική φήμη ,στην ποιότητα, στην ικανότητα και στο τρέξιμο των δημοσιογράφων και των συντακτών τους, καθώς και την ακάματη εργασία των οργανωτικών στελεχών και των επαγγελματιών τυπογράφων τους ,αναπτύχθηκαν σε επιχειρήσεις και κάποιες,οι πιο ανθηρές σε αξιοπιστία, οικονομική ευρωστία αλλά και ισχυρές πολιτικές διασυνδέσεις, μετεξελίχθηκαν, σταδιακά και με προσεκτικά βήματα, σε δυναμικούς ιδιωτικούς οργανισμούς,με επεκτάσεις σε ένα πλήθος τομέων κοινωνικών δραστηριοτήτων ,που εξυπηρετούσαν αμφίδρομα την προβεβλημένη ως κύρια δραστηριότητά τους ενημέρωση, που ήταν πλέον συνδεδεμένη με τον παγκόσμιο ενημερωτικό ιστό.
Ολόκληρη η γη, από πλευράς ταχύτητας ενημέρωσης για ότι συνέβαινε σε κάθε σημείο του πλανήτη, είχε γίνει η μικρή μας γειτονιά που τα πάντα διαδίδονταν αστραπιαία.
Πέραν του θετικού προσήμου της ταχύτητας στην κίνηση των διαφόρων ειδήσεων και την ενημέρωση από τα μ.μ.ε. κάθε ενδιαφερομένου,προέκυψαν αναγκαστικά, σε πρώτη φάση, αρνητικά δεδομένα για τους ίδιους τους εργαζόμενους στην ενημέρωση.Είχε χαθεί πλέον η επικοινωνιακή συνοχή ,η αμεσότητα επαφής μεταξυ των εργαζομένων, καθώς και η δυνατότητα ίσως ικανοποιητικής γνωριμίας με την πυραμίδα της ιεραρχία του χώρου εργασίας.
Επιπλέον σταδιακά άρχισε να αρνητικοποιείται το θετικό πρόσημο της ενημέρωσης της κοινής γνώμης, λόγω του τεράστιου όγκου των διοχετευόμενων πληροφοριών-ειδήσεων.Αυτό την οδήγησε σε αδυναμία υποδοχής, ταξινόμησης, επεξεργασίας, αξιολόγησης, προσαρμογής και εν τέλει, αξιοποίησης αυτής της ενημέρωσης προς όφελός της. Με φυσική συνέπεια να ανακαινίσει, χωρίς να αλλοιώσει ποιοτικά τους παγιωμένους ατομικούς ή συλλογικούς της κώδικες επικοινωνίας, και επ’ αγαθώ των πρακτικών αναγκών της ίδιας της κοινωνικής ζωής.
Από το σημείο αυτό και μετά διαπιστώνουμε την ύπαρξη ανάγκης συγκριτικής εξέτασης των δύο αυτών παραγόντων, με κοινό σημείο αφετηρίας και αναφοράς το όποιο αξιολογούμενο γεγονός ως «είδηση», του πομπού και του δέκτη.
Όπως αναφέρουμε πιο πάνω, μετά την μεταπολίτευση σταδιακά, τα απλά μ.μ.ε., έδωσαν τη θέση τους σε φορείς ή οργανισμούς με επιχειρήσιακή δομή και λειτουργία.
Αυτό είχε ως συνέπεια και την τυπική αλλά και ουσιαστική αλλαγή της εργασιακής σχέσης των κλασσικών δημοσιογράφων ανεξάρτητα από το μ.μ.ε. που εργάζονταν.
Με την διάδοση και την εκρηκτική εξέλιξη των ηλεκτρονικών επικοινωνιακών μέσων -παρ’ ότι φαίνεται ότι ο δημοσιογράφος αποκτά πρόσβαση σε τεράστιες ειδησεογραφικές λεωφόρους, μέσω της άνετης πλέον πρόσβασης στα έγκυρα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων, αλλά και σε ελευθερους ιστοτόπους λιγότερο γνωστούς αλλά ελκυστικούς από πλευράς παρουσίασης ειδήσεων- στην ουσία μικραίνει ως δημοσιογραφών και γίνεται «αχθοφόρος» ή απλός «μεταφορέας» ειδήσεων και το σημαντικότερο, δεν έχει στη διάθεσή του, λόγω της ταχύτατης ροής των ειδήσεων, τον χρόνο να σκεφτεί να επιλέξει και να παρουσιάσει, συνοδεύοντάς την με την κατατοπιστική του άποψη, ως έχει θεμελιώδη, κατά την άποψή μου, υποχρέωση, την σημαντικότερη είδηση στο κοινό που ενημερώνει από το μέσον του.
Αυτή η ουσιαστική «μετάλλαξη», της δημοσιογραφικής ταυτότητας του σε απλή εξειδικευμένη εργασιακή απασχόληση, αλλοιώνει την λειτουργηματική φύση και την ποιοτική ιδιότητα του δημοσιογράφου.
Η επιχειρηματική διαμόρφωση της λειτουργικής δομής και ανάπτυξης όλων πλέον των ειδησεογραφικών φορέων με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια ,έχει τροποποιήσει και την διαχείρηση της προώθησης των ειδήσεων.
Η ανακοίνωσή τους ακολουθεί τις εντολές ,των κατά περίπτωση εχόντων ιεραρχικά το πρόσταγμα ή των ίδιων των ιδιοκτητών, κατ’ επιταγή των πιθανών διαπλεκομένων συμφερόντων τους.
Τι ακριβώς εννοούμε με αυτό.Ας το δούμε από μία άλλη οπτική για να γίνει περισσότερο κατανοητό.
Για να λειτουργήσει μία επιχείρηση, πέρα των απαραίτητων εγκαταστάσεων και , του κατάλληλου εξοπλισμού, απαιτεί και την ύπαρξη επαρκούς ,ορθολογικά διαρθρωμένου και αξιόλογου εργασιακά προσωπικού,το οποίο να αποτελεί την εξασφάλιση της κατασκευής αλλά και της ποιότητας του παραγόμενου προϊόντος, καθώς επίσης την γραμμή και το ρυθμό αυτής της παραγωγής.
Σημαντικότατο παράγοντα ακόμα έχει ο ορθός προγραμματισμός και η οργάνωση του τρόπου προμήθειας των πρώτων υλών παραγωγής των προϊόντων του από αξιόπιστους προμηθευτές.
Τέλος να έχει εξασφαλισμένο ένα δυναμικό και ευέλικτο δίκτυο προώθησης των προϊόντων του ,ώστε να εξασφαλίσει μία σταθερά αυξανόμενη καταναλωτική βάση ,η οποία θα μεταφράζεται σε σημαντικά οικονομικά οφέλη για την επιχείρηση και κατ επέκταση τον λόγο συνέχισης της ύπαρξής της.
Ένα πολύ νευραλγικό κομμάτι της λειτουργίας μιάς-ανεξαρτήτως μεγέθους- οργανωμένης επιχείρησης είναι οι δημόσιες σχέσεις της.
Ανάλογα του προϊόντος που παράγει μπορεί να διαθέτει ένα μεγάλο ή μικρό τμήμα στελεχωμένο με κατάλληλο προσωπικό,το οποίο συνεργάζεται και κινείται πολύ κοντά στην κορυφή της ιεραρχικής πυραμίδας της επιχείρησης.
Αυτό το τμήμα αναλαμβάνει κάθε δραστηριότητα, που να προβάλει τις δραστηριότητες της επιχείρησης, με έμφαση στην αξιοπιστία, την εντιμότητα, το ενδιαφέρον, για τον άνθρωπο, την ενημέρωση για και την λήψη πρωτοβουλιών σε τρέχοντα ζητήματα της καθημερινότητας, καθώς και τις κοινωνικές ευαισθησίες της επιχείρησης.
Σκοπός. Να επηρεάσει την προτίμηση του αγοραστικού κοινού,ώστε να συντηρήσει και να αυξήσει την εμπιστοσύνη του εμμέσως στην επιχείρηση και αμέσως στα προϊόντα της.
Φυσικά στην πορεία του στησήματος μιας επιχείρησης δημιουργείται ένας διαρκώς διευρυνόμενος κύκλος γνωριμιών που ξεκινάει από χαμηλά ιεραρχικά και συν τω χρόνω εξελίσσεται σε μέγεθος αλλά και κλιμακώνεται προς τα ανώτερα επίπεδα εξουσίας.
Η κλιμάκωση των γνωριμιών είναι εξαρτημένη και από το μέγεθος της επιχείρησης και τις επικοινωνιακές ικανότητες και διαθέσεις του επιχειρηματία.
Με πιο κατανοητή και σημερινή ορολογία, είναι το βαθμονομιμένο πλαίσιο της επιχειρηματικής διαπλοκής.Η ένταση η ρεαλιστική πρακτική εφαρμογή της μέσα στην λειτουργική διαδικασία του συνόλου της εργασιακής δραστηριότητας και την πάσης φύσεως οικονομική δραστηριότητα.
Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η διαδικασία οργάνωσης και λειτουργίας μιας επιχείρησης με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.
Αν κάνουμε τις σχετικές αντιστοιχίσεις επιχειρησιακά τότε έχουμε την λειτουργική εικόνα ενός σύγχρονου ειδησεογραφικού οργανισμού σε πλήρη δραστηριότητα.
Ας κάνουμε όμως την προσαρμογή για να το εμπεδώσουμε καλύτερα.
Μιλούμε για έναν σύγχρονο ειδησεογραφικό οργανισμό που διαθέτει όλων των τύπων τα ηλεκτρονικά και έντυπα μ.μ.ε. με εφημερίδα,τηλεόραση ,ραδιόφωνο και διαδίκτυο.
Στην προκειμένη περίπτωση, αναφερόμαστε σε μια ιδιαίτερα απαιτητική επιχείρηση, ως δομή εγκατάστασης, αλλά και στελεχιακά και εξοπλιστικά, διότι καλύπτει την παγκόσμια σφαίρα από πλευράς εύρους δραστηριότητας και ενδιαφερόντων.
Πρέπει δε, ανάλογα και με την μορφή και το είδους του μέσου, που θα αποτελέσει την ναυαρχίδα του οργανισμού αυτού,να οργανώσει την χωροταξική του διάταξη, ώστε εκμεταλλευόμενη εργονομικά τον κοινό παράγοντα της δραστηριότητας, που είναι η είδηση, να μεγιστοποιεί το αποτέλεσμα της διαδοχικής ή ταυτόχρονης χρήσης του ίδιου ακριβώς προϊόντος σε όλους τους τομείς αυτής της δραστηριότητας.
Μία άλλη σημαντική παράμετρος της λειτουργίας ενός ειδησεογραφικού οργανισμού είναι και, αυτή η αόρατη σχέση πιθανής εξάρτησης που δημιουργήθηκε με τους ανθρώπους της εξουσίας που εξυπηρέτησαν ,την περίοδο του στησήματός του και, οι ανταποδοτικές υποχρεώσεις επ’ αμοιβαιότητι που γεννήθηκαν.
Η διαπλοκή που λέγαμε παραπάνω, με αμιγώς πολιτικά κριτήρια και στόχευση στην νομή και την ιδιοτελή διαχείρηση της εξουσίας και η αποκόμιση αμοιβαίως ωφελημάτων
Μέσα στον κυκεώνα παραγωγής των ειδήσεων, που τρέχουν με ιλιγγιώδεις ταχύτητες, προκειμένου να κατορθώσουν να ενημερώσουν την κοινή γνώμη, με κάθε είδους και ποιότητας χρήσιμη ή άχρηστη πληροφορία,εξατμίζεται έστω και η ελάχιστη πιθανότητα,για κάποιον που αγνοεί το πώς κτίστηκε ο ενημερωτικός του φορέας,και τι πιθανώς συμφέροντα εξυπηρετεί,ή αγνοεί άλλες σημαντικές παράπλευρες, σχετικές με τις παρουσιαζόμενες ειδήσεις, πληροφορίες,να αμφισβητίσει την ποιότητα των ειδήσεων που του παρουσιάζει.
Τα τελευταία χρόνια με την τεράστια διάδοση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του διαδικτύου,-πριν επιβληθεί ένα λογοκριτικό αυστηρό φιλτράρισμα των ανταλλασσόμενων πληροφοριών μεταξύ των χρηστών-έγινε δυναστή η διαρροή πληροφοριών σχετικά με τις εξαρτήσεις, τις δεσμεύσεις ,τα ιδιοκτησιακά καθεστώτα ορατά και αόρατα,του κάθε είδους φορέα,που δρα λειτουργεί επηρεάζει και διαμορφώνει μέσω και της ειδησεογραφίας την κοινή γνώμη τοπικώς αλλά και παγκοσμίως.
Παράλληλα δημιουργείται μια κατάσταση ψυχικής εξάρτησης από την διαρκώς ανανεούμενη ειδησεογραφία,ανεξάρτητα από το αν αυτό που πληροφορούμεθα μας αφορά.
Συγχρόνως ,ως έντεχνα πεπαιδευμένοι παθητικοί δέκτες, απορροφούμε χωρίς καμία αντίσταση πληροφορίες οι οποίες μας καθηλώνουν ψυχολογικά και μας χειραγωγούν ως συμπεριφορές.
Όμως αυτό έχει και τις συνέπειές του.
Αδρανοποιεί εν μέρει, ή πλήρως –αναλόγως την στιγμή ή την διάθεσή μας- την συνειδητότητα του τι ακούμε.Αυτό μας μεταβάλει σε άβουλους δέκτες πληροφοριών που μπορεί και ίσως επιδιώκουν να μας απορυθμίζουν την κριτική μας ικανότητα.!!!
Στις μέρες μας συμβαίνει σε αναλογικά μεγάλο σχετικά ποσοστό το τραγικό φαινόμενο να συνδιαλεγόμαστε με ανθρώπους, που ενώ κατέχουν ανωτάτη εκπαίδευση να συμπεριφέρονται ως άτομα χωρίς επιστημονική κατάρτηση και ορθολογική κρίση,να έχουν επηρεασθεί σε βαθμό που να άγονται και να φέρονται,αποδεικνύοντας την τεράστια δύναμη των λεγομένων στα μ.μ.ε..
Η ηλεκτρονική φωνή του σχολιάζοντα, στο ανοικτό ραδιόφωνο, ή την τηλεόραση, ή στα βιντεακια του Η/Υ,αποτελεί μια συνεχώς επεκτεινόμενη χρονικά παρέα στην καθημερινώς αυξανόμενη εσωτερική μοναξιά, που όλο και πλαταίνει ,παρ’ ότι το πολύβουο πλήθος αυξάνει γύρω μας ,χάνοντας λόγω των δημιουργουμένων «παρασίτων» την δυνατότητα της ανθρώπινης φυσικής επικοινωνίας.
Δυστυχώς η τρέχουσα πραγματικότητα του σύγχρονου ανθρώπου είναι μια μελαγχολική περιφερόμενη μοναξιά,που αναζητά διεξόδους συμβατής ζώσας επικοινωνίας, καθώς κινείται μέσα στον πολυεπίπεδο λαβύρινθο της τεχνολογικής υποδούλωσης, φιλύποπτος κι’ ανυποψίαστος, περιβεβλημένος το κουκούλι μιας ψευδούς ατομικής αυτάρκειας, που τελικώς καταλήγει στην μοναχικότητα.
Η χαρά κάθε εξουσιασμού.
Ο απόλυτος έλεγχος στο σύνολο της ζωής, μιας ευδιάκριτα στοιχημένης εξατομικευμένης μάζας,συμβιβασμένης στην ηλεκτρονική της σκλαβιά.
Άρα, συνεκτιμώντας απολύτως αντικειμενικά και την τρέχουσα πραγματικότητα, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι, με τον τρόπο που προωθούν-παρουσιάζουν τις ειδήσεις τα μ.μ.ε. λειτουργούν χειριστικά ή ακόμα και αποπροσανατολιστικά προς τους δέκτες του προϊόντος τους,δηλαδή προς την κοινή γνώμη.
Για την επιβεβαίωση των παραπάνω γραφομένων σας παραθέτω τι είπε ο αρχισυντάκτης των New York Times, Τζον Σουίντον, κατά τη διάρκεια της αποχαιρετιστήριας δεξίωσης που έγινε προς τιμήν του, λίγο πριν βγει στη σύνταξη, «αποκρούοντας» την πρόποση ενός εκ των παρευρισκομένων για τον ανεξάρτητο Τύπο, αφού τον διέκοψε ευγενικά και απευθυνόμενος προς όλους, είπε:
«Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα, σε αυτή τη περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας που να αποκαλείται ανεξάρτητος Τύπος. Το γνωρίζετε και το γνωρίζω. Ούτε ένας ανάμεσά σας θα τολμούσε να εκστομίσει μια έντιμη γνώμη. Και αν τολμούσατε να την εκφράσετε γνωρίζετε εκ των προτέρων ότι ποτέ δεν θα εμφανιζόταν τυπωμένη στο χαρτί. Πληρωνόμαστε αρκετά ώστε να κρατάμε την τίμια άποψή μας, έξω από την εφημερίδα για την οποία γράφω. Εσείς… επίσης παίρνετε ικανοποιητικούς μισθούς για παρόμοιες υπηρεσίες. Και αν κάποιος τολμούσε ή ήταν τόσο τρελός ώστε να…. γράψει την τίμια γνώμη του, θα βρισκόταν πολύ σύντομα στο δρόμο… Είναι δουλειά και καθήκον κάθε δημοσιογράφου να καταστρέφει την αλήθεια, να ψεύδεται, να διαστρεβλώνει, να εξυβρίζει, να κολακεύει γονυπετής το Μαμωνά και να πουλάει τη Πατρίδα του για τον άρτο τον επιούσιο… Είμαστε υποτελείς. Όργανα των πλουσίων που βρίσκονται στο παρασκήνιο. Είμαστε καραγκιόζηδες. Αυτοί οι άνθρωποι κινούν τα νήματα και εμείς χορεύουμε στο ρυθμό τους. Ο χρόνος, η ζωής μας, οι ικανότητές μας είναι ιδιοκτησία αυτών των ανθρώπων. ΕΙΜΑΣΤΕ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΕΣ ΠΟΡΝΕΣ !!!» (https://www.newsbomb.gr) – https://averoph.wordpress.com.
Καμία έκπληξη από το περιεχόμενο των λεγομένων του Τζον Σουίντον.
Ανεπιφύλαχτα μπορούμε να πούμε ότι τα βιώνουμε όλα στην καθημερινότητά μας στην σύγχρονη δημοκρατική Ελλάδα, από όσους ασκούν «παθιασμένα» το «λειτούργημα» της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας,στα συστημικά μ.μ.ε,άλλοι αμοιβόμενοι παχυλότατα για την εκποίηση της συνείδησής τους και, άλλοι έρποντας και συλλέγοντες τα ψύχουλα των «συμποσίων» εις βάρος της κοινής γνώμης ελπίζοντας σε κάποια ευκαιριακή αναρρίχηση.
Κλείνοντας στο σημείο αυτό, θα ήταν αδικαιολόγητο από πλευράς μου και απόλυτα άδικο να μην αποδώσω την απαιτούμενη τιμή ,τον αναγκαίο σεβασμό και την δίκαιη αναγνώριση,σε όλους τους έντιμους αγωνιστές λειτουργούς δημοσιογράφους της εποχής μας, που άλλοι με το αίμα τους (Γκιόλιας,Καραϊβάζ) και κάποιοι άλλοι με κίνδυνο της ζωής τους (Χίος), ορθώνουν το ανάστημά τους στο σύστημα και παλεύοντας στην κυριολεξία με τα θηρία,κατορθώνουν να ενημερώνουν με την στεντόρεια φωνή αλλά και την γραφίδα τους καθαρά και αληθινά πέραν κάποιων στοιχειωδών επιφυλάξεων,λόγω άγνοιας των σοβουμένων στο σκοτάδι,την κοινή γνώμη.
Τους ευχαριστούμε που αποδεικνύουν πως δεν ξεπουλήθηκαν όλοι και όλα και κρατούν ζωντανή την ελπίδα της άνοιξης!
Ζητώ συγγνώμη για την πολύ μικρή αναφορά στους φωτεινούς αυτούς οδοδείκτες της ζωντανής ακόμα δημοσιογραφίας, αλλά το θέμα ήταν να γίνει κατανοητή η μεθοδολογία αλλά και οι επιδιώξεις από αυτό τον τρόπο λειτουργίας των συστημικών μ.μ.ε.
Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε την βασική δημοσιογραφική αρχή ότι, είδηση δεν είναι πως «Ένας σκύλος δάγκωσε έναν άνθρωπο» αλλά ότι «Ένας άνθρωπος δάγκωσε έναν σκύλο»!
ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΝΙΚ. ΙΑΤΡΑΣ
ΖΑΚΥΝΘΟΣ 23/4/2021
Βιβλιογραφία:
(1) http://vitsos.blogspot.com